ارتودنسی چیست ؟
چرا نامرتبی دندانها این روزها این‌قدر شایع است؟
مطالعات باستان‌شناسان نشان میدهد در انسان‌های اولیه، بی‌نظمی دندانها این‌قدر شایع نبوده و بیشتر آنها فک پایینشان جلوزده بوده است. ولی این روزها، حدود ۶۵ درصد افراد به نوعی با مشکل نامرتبی دندانها و عقب یا جلو بودن فک‌ها درگیرند. در انسان‌های قرن ۲۱ نسبت به قرن‌های پیش، تعداد دندانها، اندازه دندانها و اندازه فک‌ها کوچک‌تر
شده است. برخی دانشمندان می‌گویند انسان‌های اولیه در رژیم غذایی خود، از غذاهای سفت و سخت مثل گوشت خام استفاده می‌کردند و به همین دلیل آرواره‌های قوی‌تر و بزرگ‌تری برای جویدن این غذاهای سخت داشتند. ولی در زندگی امروزی، انسان‌ها معمولاً از غذاهای نرم و پخته استفاده می‌کنند، بنابراین در طول روند تکامل طبیعی، آرواره‌های انسان‌ها ضعیف‌تر و کوچک‌تر شده است اما تعداد دندانهای آنها تغییری نکرده است.
بنابراین فضای کمتری برای رویش دندانها وجود دارد
و به همین دلیل، دندانها نامنظم و نامرتب رویش
می‌یابند و بسیاری از انسان‌های امروزی به این دلیل دندان‌هایی نامرتب دارند. البته هنوز هم این نظریه مخالفان خاص خود را دارد.
دندانها در نژادها و رنگ‌های مختلف
فاصله دندانهای جلویی، در سیاه‌پوستان بیش از سفیدپوستان دیده میشود.در حالی که در هم رفتگی دندانهای جلویی، در سفیدپوستان بیش از سیاه‌پوستان دیده میشود.در نژاد اروپای شمالی، جلوتر بودن فک بالا نسبت به پایین، بیشتر از سایر نژادها دیده میشود.
همچنین در نژاد آسیایی و آفریقایی، جلوتر بودن بودن فک پایین نسبت به فک بالا، بیشتر از سایر نژادها
دیده میشود.
کشیدن دندانها
ممکن است در مراجعه به دندانپزشکی، به شما گفته شده باشد که فضای دندان‌هایتان کم است و برای مرتب کردن آنها لازم است تعدادی از دندان‌هایتان کشیده شود. کشیدن دندانها برای مرتب کردنشان، در درمان‌های ارتودنسی، امری طبیعی است و اصلاً جای نگرانی ندارد چون معمولاً فضای حاصل از کشیدن دندانها، پس از درمان ارتودنسی به طور کامل به وسیله دندانهای دیگر اشغال میشود و فضایی خالی در دهان شما باقی نخواهد ماند.
اگرچه بهتر است دندان، کشیده نشود ولی در برخی مراجعین بهترین نتایج با کشیدن دندان حاصل میشود. دندان‌هایی که معمولاً در درمان ارتودنسی کشیده میشوند، دندانهای آسیای کوچک هستند. کشیدن هر ۴ دندان آسیای کوچک باعث میشود لب‌ها تورفته‌تر به نظر برسند، ولی افراد جوامع امروزی لب‌های پرتر و برجسته‌تر را می‌پسندند و این یکی از دلایل مخالفان کشیدن دندان در ارتودنسی است.
طول درمان
اگر شما در سن مناسبی شروع به درمان ارتودنسی کنید، حدود ۵/۱ تا ۲ سال طول می‌کشد تا درمان ارتودنسی شما کامل شود و دندانهای شما مرتب شوند، البته به دنبال آن برای حفظ نتایج درمانی باید برای مدت مشخصی از پلاک‌های ارتودنسی «نگاهدارنده» استفاده کنید. استفاده از این پلاک‌ها برای حفظ و تثبیت موقعیت جدید دندانها لازم است. فراموش نکنید استفاده از پلاک‌های نگاهدارنده، حتماً لازم است و اگر شما در استفاده از آنها کوتاهی کنید، ممکن است دندان‌هایتان دوباره نامرتب شوند و تمام زحمات شما در این مدت به باد رود. اگر از پلاک ارتودنسی استفاده می‌کنید و دندانپزشک به شما توصیه کرده است در تمام ساعات شبانه‌روز جز هنگام غذا خوردن آن را در دهانتان نگه دارید، حتماً این کار را انجام دهید. در غیر این صورت دندانها جابه‌جا میشوند و پلاک به سختی در محل خود قرار خواهد گرفت و سفت‌تر از حالت اولیه خود خواهد بود. بنابراین به دندان‌هایتان نیروهای نامناسب و مخرب وارد میکند و آنها را به موقعیت صحیح هدایت نمی‌کند. اگر قرار است پیچ پلاک ارتودنسی را ۲ بار در هفته و به مقدار مشخصی باز کنید، دقیقاً همان کار را انجام دهید؛ چون پیچاندن پیچ به میزانی بیش از مقدار توصیه‌شده، موجب وارد آمدن نیروهای مخرب به دندان‌هایتان و لقی آنها خواهد شد.
در هر سن و سال
این روزها علاوه بر کودکان و نوجوانان، بسیاری از بزرگسالان نیز به ارتودنسی روی آورده‌اند و در کنار سایر جراحی‌های زیبایی مانند جراحی بینی، فک و گونه، ارتودنسی نیز به عنوان روشی برای زیباتر شدن، طرفداران خاص خود را پیدا کرده است. اگر به یک مطب ارتودنسی سری بزنید، در میان مراجعین کوچک و کم سن و سال، افراد جوان و حتی میانسالی را هم خواهید دید که بر خلاف کوچک‌ترها، بنابرخواست درونی خودشان، بدون اجبار ، به مطب ارتودنسی آمده‌اند!
اگر شما در سنین جوانی و میانسالی هستید و تصمیم گرفته‌اید دندان‌هایتان را ارتودنسی کنید، قبل از هر چیز باید به این مطالب توجه داشته باشید که دستگاه‌های ارتودنسی و سیم‌ها و براکت‌ها همواره در دید هستند. بنابراین باید با استفاده از این وسایل در دانشگاه، محل کار و در کنار سایر افراد خانواده کنار بیایید. اما به این نکته هم توجه کنید که امروزه دستگاه‌های ارتودنسی نامرئی یا نیمه‌‌مرئی هم وجود دارند که شما می‌توانید با مشورت دندان‌پزشکتان از آنها استفاده کنید، در این صورت دیگر شما در جلسه‌های شغلی و سخنرانی‌ها، مشکلی نخواهید
داشت. همچنین باید در ابتدای درمان، مراحل درمانی و طول مدت درمان ارتودنسی را از دندانپزشک بپرسید. شاید لازم باشد در طول درمان از دستگاه‌های مختلفی استفاده کنید یا طول مدت درمانتان خیلی طولانی‌تر از آن‌چه تصور می‌کردید، باشد. بنابراین با در نظر گرفتن تمام این جوانب تصمیم نهایی خود را بگیرید.
اما جالب است بدانید ارتودنسی فقط برای زیباتر شدن نیست، گاهی دندان شما چنان نامرتب و نامنظم هستند که تمیز کردن تمام زوایای آنها با مسواک و نخ کشیدن دشوار است. در این صورت به راحتی پلاک میکروبی روی دندانها در مجاورت لثه جمع و پس از مدتی لثه‌ها ملتهب میشود و حتی تحلیل می‌رود و به بیماری‌های لثه‌ای تبدیل می‌گردد. اگر چنین مشکلی دارید، ارتودنسی را به شما پیشنهاد می‌کنیم. چون با مرتب شدن دندانها، می‌توانید آنها را به راحتی تمیز کنید و از بیماری‌های لثه پیشگیری به عمل آورید. ولی شما به عنوان یک بزرگسال، باید بیش از کودکان مراقب بهداشت دهانی‌تان در طی درمان ارتودنسی باشید، چون خود این سیم‌ها و براکت‌ها محل مناسبی برای تجمع مواد غذایی و میکروب‌های پوسیدگی‌زای دندان و ایجادکننده بیماری‌های لثه‌ای هستند، به علاوه اگر بهداشت دهانی‌تان را به صورت مطلوب رعایت نکنید و این عوامل بیماری‌زا را از روی دندانها و اطراف این سیم‌ها پاک نکنید، خیلی سریع‌تر از کودکان به بیماری‌های لثه‌ای دچار خواهید شد.
بستن فضا بین دندانهای جلویی
شاید شما هم از آن دسته افرادی باشید که بین دندانهای جلویی‌تان فاصله است و این فاصله به نظرتان زیبایی چهره شما را تحت تأثیر قرار داده. اگر این طور است اصلاً نگران نباشید، ارتودنسی می‌تواند مشکل شما را حل کند. ولی عجله نکنید. غیر از ارتودنسی، روش دیگری نیز وجود دارد. دندانپزشک می‌تواند در یک یا ۲ جلسه، فاصله بین دندان‌هایتان را با یک ماده ترمیمی هم‌رنگ دندان پر کند، به این شکل که مقداری از ماده هم‌رنگ دندان، یعنی همان کامپوزیت را در مجاورت یکی از دندان‌هایتان در فضای خالی و مقداری را در مجاور دندان دیگر قرار میدهد و با تاباندن اشعه، آن را محکم میکند و به این ترتیب در مدت کوتاهی این فاصله پر میشود و دندان‌هایتان با یکدیگر در تماس خواهد بود ولی ممکن است دندان‌هایتان کمی بزرگتر به نظر بیایند که این امر معمولاً مشکلی از نظر زیبایی ایجاد نخواهد کرد.
اما گاهی فاصله بین دندانهای جلویی شما به دلیل بدزاویه قرار گرفتن این دندانها است که در این صورت مشکل شما با استفاده از یک پلاک ارتودنسی حل خواهد شد. ولی اگر دندان‌هایتان کاملاً حرکت کرده و از هم فاصله گرفته باشد، برای اصلاح موقعیت آنها و بستن این فضا، حتماً باید ارتودنسی ثابت انجام دهید و از بند و براکت روی دندان‌هایتان استفاده کنید.
از ارتودنسی تا جراحی
شاید بگویید ارتودنسی چه ارتباطی با جراحی دارد؟
بهتر است بدانید جراحی آخرین تیر متخصصان ارتودنسی است! گاهی ممکن است فک پایین یا بخش میانی فک بالا به میزان زیادی بیرون زده یا تو رفته باشد. گاهی این ناهنجاری‌ها آن‌چنان شدید است که برای اصلاح آن ارتودنسی به تنهایی نمی‌تواند مشکل را حل کند و جراحی تنها راه در دسترس است. معمولاً نامرتبی و نامنظمی دندانها را در هر سنی با استفاده از وسایل ارتودنسی می‌توان برطرف کرد و به دندان‌هایی مرتب و ردیف دست یافت. ولی برخی مشکلات که در فک وجود دارد، درمانشان تنها به وسیله ارتودنسی در سنین خاصی امکان‌پذیر است. به عنوان مثال فک پایین کودک شما عقب است، اگر او را یک تا دو سال پیش از بلوغ نزد متخصص ارتودنسی ببرید، دست دندانپزشک برای درمان فرزندتان بسیار بازتر خواهد بود چون می‌تواند با استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی خاصی، فک کودک را که همچنان در حال رشد است، وادار به رشد بیشتری کند و عقب‌ماندگی رشدش را جبران نماید، ولی اگر از دوره بلوغ بگذرد و پا به دوره بزرگسالی بگذارد، دیگر صرفاً با درمان ارتودنسی نمی‌توان فک را جلو آورد و احتمالاًباید از جراحی استفاده کرد. اگر دندانپزشک برای اصلاح روابط فک‌ها و دندان‌هایتان، جراحی را توصیه کرده است، به این نکته توجه کنید که برای دستیابی به موفقیت کامل و داشتن دندان‌هایی مرتب و فک‌هایی متعادل، لازم است قبل و بعد از جراحی، ارتودنسی انجام دهید.
مطلب دیگر آن‌که در بسیاری از روش‌های جراحی فک، پس از عمل، فک‌های شما را با سیم به هم می‌بندد تا سریع‌تر التیام یابد، بنابراین باید خود را برای ۵/۱ تا ۲ ماه بسته بودن دهان و استفاده از مایعات آماده کنید.
مدت بستری شدن در بیمارستان: ۲ تا ۴ روز
از سرگیری رژیم غذایی عادی: ۶ تا ۸ هفته پس از جراحی شروع فیزیوتراپی: ۱ هفته پس از جراحی
شروع ارتودنسی بعد از جراحی: ۱ ماه پس از جراحی
مدت درمان ارتودنسی پس از جراحی: حداکثر ۶ ماه
گرچه ارتودنسی، درمانی مطمئن است و اگر توسط متخصص این رشته انجام شود کمترین عوارض و خطرات را دارد، ولی به هر حال دارای عوارض خاص خود است. دندانپزشک قبل از درمان ارتودنسی، اثرات مخرب نیروهای ارتودنسی را برای شما توضیح خواهد داد و توصیه‌های لازم را به شما برای به حداقل رساندن این خطرات ارایه خواهد نمود. یکی از دلایلی که دندانپزشک از شما می‌خواهد هر ۳ تا ۴ هفته به او سر بزنید، کنترل نیروی وارد بر دندانها و جلوگیری از این عوارض است. بنابراین مراجعه سر وقت به دندان‌پزشکتان در طول درمان ارتودنسی را پشت گوش نیندازید.
لقی دندانها
دندانها به وسیله الیافی به استخوان فک متصل شده‌اند. در طی درمان ارتودنسی برای حرکت دادن دندانها، این الیاف از استخوان جدا و بعداً مجدداً متصل میشوند و همین پدیده موجب ایجاد مقداری لقی در تمام مراجعین ارتودنسی میشود. اگر در طول درمان ارتودنسی‌تان احساس کنید دندان‌هایتان به میزان متوسطی لق شده‌اند، قابل قبول است. ولی لقی شدید دندانها، نشان میدهد که نیروی زیادی به دندانهای شما وارد شده است و این یک زنگ خطر خواهد بود. در این شرایط باید درمان ارتودنسی را قطع کرد تا لقی دندانها به حد متوسط برگردد.
درد دندانها
وقتی که سیم‌ها و براکت‌های ارتودنسی روی دندان‌هایتان نصب میشود یا پیچ دستگاه‌های ارتودنسی را در منزل باز می‌کنید، پس از چند ساعت درد شروع میشود و به طور طبیعی ۲ تا ۴ روز ادامه می‌یابد. این میزان درد طبیعی است و ناشی از اعمال نیرو به دندانها، برای حرکت دادن آنها و مرتب کردنشان است. برای اینکه کمتر احساس درد کنید، می‌توانید در این مدت آدامس بجوید. در این صورت درد شما به میزان زیادی کاهش خواهد یافت.
حساسیت به فلز
جنس اکثر سیم‌های ارتودنسی از فلزی به نام «نیکل» است که برخی افراد به آن حساسیت دارند و مخاط دهانشان در اثر تماس با این سیم‌ها، قرمز و متورم میشود. این افراد باید از سیم‌ها و براکت‌های از جنس «تیتانیوم» استفاده کنند.
تحلیل ریشه دندان
تمام دندان‌هایی که تحت درمان جامع ارتودنسی قرار می‌گیرند، دچار کوتاهی طول ریشه به دلیل تحلیل ریشه میشوند که اهمیت چندان زیادی ندارد اما اگر در درمان‌های ارتودنسی از نیروهای سنگین و مداوم استفاده و زمان ارتودنسی بیش از حد طولانی شود، این نیروها که از طرف سیم‌ها و نگین‌ها (براکت‌ها) به دندان وارد میشوند، می‌توانند باعث تحلیل بیش از حد ریشه دندان گردند.
به تازگی محققان کانادایی موفق به ساخت دستگاهی شده‌اند که می‌تواند با تولید امواج فراصوت، ریشه دندانهای تحلیل‌رفته را ترمیم و از تحلیل ریشه دندانها در طی درمان ارتودنسی جلوگیری کند. این دستگاه که به اندازه یک نخود است، روی سیم‌های ارتودنسی نصب میشود و به وسیله یک باتری کار میکند.
بهداشت دهان به هزار و یک علت
سیم‌ها و براکت‌های ارتودنسی محل مناسبی برای گیر کردن مواد غذایی و پوسیده شدن دندان‌هایتان است. بنابراین حتماً بعد از هر غذا، یا پس از خوردن تنقلات در طول روز، دندان‌هایتان را مسواک بزنید و اطراف سیم‌ها را از باقی‌مانده مواد غذایی پاک کنید.
مسواک‌های مخصوصی برای افرادی که دندان‌هایشان را ارتودنسی کرده‌اند، در بازار وجود دارد که گاهی سه سر زاویه‌دار دارند و می‌توانند همزمان دور تا دور سیم‌ها و براکت‌ها را تمیز کنند. مسواک‌های برقی جدید هم دارای
سرهای مخصوص تمیز کردن دندانهای ارتودنسی‌شده
هستند. پلاک ارتودنسی‌تان را در ظرف پلاستیکی
مخصوصی نگهداری نمایید. بعد از صرف هر غذا، پلاکتان را با یک مسواک، کاملاً تمیز کنید. ممکن است در هنگام تمیز کردن، پلاکتان درون دستشویی بیفتد، بشکند و آسیب ببیند. برای جلوگیری از این کار بهتر است یک ظرف را پر از آب کنید و پلاکتان را بالای آن نگهدارید و در این حالت آن را مسواک بزنید.
ارتودنسی نامرئی (Invisalign)
این روزها در آمریکا سیستم جدیدی به نام «ارتودنسی نامریی» به بازار ارایه شده است و بسیاری از دندان‌پزشکان برای مرتب کردن دندانهای مراجعین از آن استفاده می‌کنند.
در این سیستم بدون استفاده از سیم‌ها و براکت‌ها و انواع پلاک‌های ارتودنسی دندانها مرتب میشوند و مزیت دیگر آن، غیر قابل مشهاهده بودن آن است. در این سیستم، در جلسه اول از دهان شما قالب‌گیری میشود و سپس یک‌سری پلاک‌های (قاشقک‌های) شفاف پلاستیکی که قابل گذاشتن و برداشتن است برایتان ساخته میشود.
سپس شما هر دو هفته یکبار به نوبت یکی از پلاک‌ها را دهانتان می‌گذارید و هر کدام به میزان اندکی دندانهای شما را مرتب می‌کنند. در پایان درمان با تغییرات آهسته و پیوسته‌ای که هر یک از پلاک‌ها در دندان‌هایتان ایجاد کرده‌اند، دندانهای شما ردیف خواهند شد.
طول زمان لازم برای مرتب شدن دندانها با این روش، کوتاه و حدود ۶ ماه است. اما فراموش نکنید که فعلاً از آن تنها برای افرادی که دندان‌هایشان به میزان ناچیزی نامرتب است، می‌توان استفاده کرد.
