فردوسی
در این بخش به بررسی زندگی فردوسی خواهیم پرداخت. داستان زندگی فردوسی حکایت شاعری است که تصمیم گرفت مجموعه شعری بی‌نقص به زبان پارسی بسراید. وی باوری عمیق به اهمیت و ارزش مجموعه شعرش داشت و تا پایان عمر از هنر خویش دفاع کرد، هرچند که قضاوت نابجای پادشاه زمان در مورد «شاهنامه‌اش» تا پایان عمر او را آزرد.
فردوسی در سال 940 میلادی در دهی به نام باژ در طوس شهری که در شمال شرقی ایران و در استان خراسان واقع بود به دنیا آمد و در سال 1020 میلادی در سن 80 سالگی دیده از جهان فرو بست.
در کودکی فردوسی عادت داشت که در کنار رودخانه‌ای بازی کند و پل روی این رودخانه همیشه خراب می‌شد. او آرزو داشت که روزی پول کافی برای ساخت پل محکمی بر روی این رودخانه به دست آورد.
هنگامی که فردوسی به عنوان شاعر مطرحی شناخته شد از طرف پادشاه مامور شد تا تاریخ سرزمین پارس را بر روی کاغذ آورد. اتاق مخصوصی در کاخ شاه به او واگذار شد که بر روی دیوارهای آن پر بود از نقاشی هایی که بتواند ذوق هنری فردوسی را بیدار نماید. پادشاه به وی گفت که در ازاء هزار بیت شعری که او بسراید هزار سکه طلا به او خواهد بخشید.
در پایان تلاش سختی به مدت 30 سال، فردوسی شاهنامه ای با 60 هزار بیت سرود و آن را به پادشاه تقدیم کرد و تقاضای ۶۰ هزار سکه طلا نمود. در طی این 30 سال فردوسی با پادشاه اختلاف نظرهایی داشت و معتقد بود که شاه قدر زحمت‌های او را نمی‌داند. از طرفی پاشاه هم فردوسی را آدمی مغرور می دانست و به همین دلیل به جای 60هزار سکه طلا به او 60هزار نقره واگذار کرد.
فردوسی آشفته گردید و کاخ را ترک کرد و به خانه‌اش در طوس برگشت. او شعری را در اتاقی که سالها در آن کار کرده بود به دیوار آویخت. این شعر خطاب به پادشاه بود وبه سان نفرین نامه ای پر از خشم بود که با این جمله به پایان می‌رسید.
بنالم به درگاه یزدان پناه
فشاننده بر سر پراکنده خاک
که یارب روانش به آتش بسوز
دل بنده مستحق بر فروز
پادشاه دستور داد که فردوسی را دستگیر نمایند و در زیر پای فیل ها له نمایند.فردوسی طلب عفو نمود و پادشاه با درخواستش موافقت نمود و گفت که دیگر نمی‌خواهد فردوسی را ببیند یا از او چیزی بشنود.
بسیاری از مردم نزد شاه رفتند و از این حکم شاه اظهار ناخشنودی نمودند نهایتا پادشاه پشیمان شد و محموله‌ای از انواع ادویه و عطر و پارچه های زربفت را به همراه شترانی که بر پشت آنها پارچه های ابریشم و 60هزار سکه طلا قرار داشت را به سوی طوس ارسال نمود. اما هدیه پادشاه دیر به مقصد رسید و هنگامی که محموله طلای پادشاه از دروازه شهر وارد شد پیکر فردوسی جهت آرام گرفتن در منزلگاه ابدی از دروازه شهر خارج گردید.
دختر فردوسی وارث پولی بود که پدرش با سالها کار سخت به دست آورده بود و لذا این پول را صرف ساخت پلی محکم بر روی رودخانه نمود و کاروان سرای زیبایی از جنس سنگ را در آن نزدیکی ساخت تا مسافران در آنجا استراحت نمایند، کالاهایشان را بفروشند و داستان‌هایشان را برای یکدیگر بازگو نمایند. هنگامی که شاهنامه را ورق می زنید نقاشی‌های مینیاتور زیبایی از فردوسی را خواهید دید که وی را در حال نوشتن و تقدیم اشعارش به پادشاه نشان می‌دهد در حالیکه برخی از نقاشی‌های دیگر وی را در حال رقابت با سایر شعرا به تصویر کشیده است تا نشان دهد که او به راستی بهترین شاعر همه ادوار بوده است.
شاهنامه چیست؟
فردوسی در شاهنامه داستان‌ها و افسانه‌های قبل از اسلام را بیان می‌نماید که صدها سال توسط داستان سراها، مردان مقدس و نیاکان ما روایت شده بودند. این کار 35 سال طول کشیدو در سال 1010 میلادی به پایان رسید. ترجمه کامل اشعار شاهنامه به زبان انگلیسی در 9 جلد کتاب منتشر شده است.
در قرن چهاردهم میلادی ، رسم بود که پادشاهان نسخه های مخصوص به خود از شاهنامه را داشته باشند که توسط نقاشان و خطاطان معروف تهیه شده بود. در واقع شاهنامه، کتابی است که بیشتر از سایر کتب در زبان فارسی تصویرپردازی شده است و محبوبیت آن در بین ایرانیان تا به امروز ادامه دارد.
بسیاری از این نسخه های خطی متعلق به قرون 13 تا 18 میلادی امروزه در دسترس هستند و در سراسر دنیا در موزه ها و کتابخانه‌ها نگهداری می شوند.
روسیه، قاهره، استانبول، برلین، بمبئی، تهران، تاشکند، ادینبورگ، بنگال و آمریکا برخی از جاهایی هستند که این نسخه‌های خطی در آنجا نگهداری می‌شوند.
شعر حماسی چیست؟
داستان سرایی امری پویا است و داستان‌ها، موجودات متغیری هستند. داستان‌ها می‌توانند شکل و مفهوم خود را با توجه به نحوه‌ای که قصه‌گو آنها را بیان میکند و یا شنونده آنها را می‌شنود، تغییر دهند. سبک داستان‌ها نیز می‌تواند بر حسب نحوه اجراء و محتوای داستان تغییر کند. با این همه نکات مشترکی نیز وجود دارد که می‌تواند به ما در تشخیص آنها کمک نماید.
برای تشخیص شعر حماسی می‌توانید به دنبال الگوهای ساختاری و یا گویشی باشید به علاوه، موضوع و نحوه اجراء نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.
اینها منابع غنی هستند که می‌توانند جزئیاتی از سبک حماسه سرائی را آشکار سازند.
اشعار حماسی معمولن از سیکل‌های طولانی از ابیات شعر هستند که به جنگ‌ها،برگ های قهرمانانه می پردازند که در آنها حقایق تاریخی با عشق، ماجراجوئی، جادو، اتفاقات ماوراءالطبیعه و خدا گره خورده است.
نقالی هنری است که تلفیقی از شعر، دکلمه و اجرای زنده می باشد و معمولا توسط موسیقی همراه میشود.
شعر حماسی ایرانی :
هنگامی که فردوسی سرودن شاهنامه را آغاز نمود سرزمین پارس وسیع تر از ایران امروزی بود. سرزمین پارس شامل بخش‌هایی از آسیای مرکزی، افغانستان، هند، ارمنستان و آذربایجان بود.
زبان‌هایی که مبتنی بر زبان پارسی بودند در میان اقوام و قبیله‌هایی در خارج از ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
زبان‌های دری، بلوچی و پشتو در افغانستان و پاکستان رایج بود و زبان تاجیک در تاجیکستان به کار می‌رفت. زبان کردی در ترکیه و عراق و اُسِت در قفقازستان رایج بود. تمامی این تمدن‌ها شاهنامه را می‌شناسند و آن را متعلق به خودشان می‌دانند و روایت‌های خودشان را از شاهنامه فردوسی دارند.
شاهنامه جایگاه ویژه‌ای در بین ایرانیان دارد و تمرکز فردوسی بر روی استفاده از کلمات فارسی بوده است.
چکیده شاهنامه :
شاهنامه در لغت به معنای “کتاب شاهان” بوده که به روایت داستان‌های تاریخی و اساطیری پنجاه پادشاه ایران زمین می‌پردازد.
این مجموعه شعر حماسی را می‌توان به سه بخش تقسیم نمود. در بخش اول افسانه هایی در مورد چگونگی پیدایش سرزمین پارس بازگو میشود . در بخش دوم به اسطوره‌هایی چون رستم و سهراب پرداخته می شود. و در بخش سوم تلفیقی از حقایق تاریخی با افسانه‌ها در مورد پادشاهان پارس به خواننده ارائه می گردد.
بخش اول :
به شرح کلی عالم و کیهان نگاری پرداخته شده است و این که چگونه عالم هستی از هیچ آفریده شد.
سلطنت جمشید به مدت 700 سال
ماجرای پادشاهی ضحاک ماردوش که نهایتن توسط آهنگری به قتل می‌رسد
حکومت فریدون و پسرانش
بخش دوم :
تولد و زندگی زال
تولد پسرش رستم
داستان‌های زندگی رستم به مدت 300 سال که در طی آن او از 7 خوان به سلامت عبور میکند و با تهمینه ازدواج می‌نماید.
تولد سهراب
مرگ سهراب توسط پدرش رستم
بخش سوم :
سلطنت و ماجراهای مربوط به کیخسرو، سیاوش، گشتاسب، اسفندیار، داریوش، اسکندر و بهرام گور.
دندان در شعر فردوسی
در اشعار فردوسی از کلمه‌ی دندان بسیار استفاده شده است.
در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره کرده‌ایم. در مقابل این اشعار تصاویری آمده است.
۱- مناسب‌ترین تصویر مرتبط با کلمه‌ی رنگی در هر بیت را پیدا کن و شماره آن را در مقابل همان بیت بنویس.
۲- به سوالات زیر جواب بده.
۳- این صفحه را جدا کن و به منشی تحویل بده تا در مسابقه‌ی بهاره‌ی ما جایزه ببری.
۱ـ به دندان چو پیلان به تن همچو کوه
وزیشان شده شهر اِرمان ستوه
۲ـ همی لب به دندان بخوایید شاه
همی کرد خیره بدیشان نگاه
۳ـ دو دندان به کردار پیل ژیان
بر و کتف فربه و لاغر میان
۴ـ همه دختران شاد و خندان شدند
گشاده‌رخ و سیم دندان شدند
